Eğitim Üretim İçindir

Köy enstitüleri, cumhuriyetimizin yaşına kıyasla kısa sürmüş olsa da, herhalde az zamanda pek çok köy çocuğuna dokunabilme başarısı ve kalkınma olgusuna yaptığı vurgudan olacak, toplumsal kalkınma araştırmalarında “deneysel bir program” olarak mutlaka karşımıza çıkmaktadır. Bunun sebebi, köy enstitüleri modelinin hem toplumsal kalkınma kavramını ele alış biçiminden hem de ortaya çıkardığı nitelikli iş ve iş gücünden olsa gerektir. Daha açık ifade etmek gerekirse, köy enstitüleri ile ivmelenen sosyo kültürel ekonomik dönüşümün en dikkat çekici tarafı ve bugünkü kalkınma anlayışından farkı şudur: Söz konusu dönüşüm sürecinin sosyo-kültürel yönü, ekonomik kalkınmadan önce gerçekleşmeye başlamıştır.

Eğitim ve kalkınma ilişkisini inceleyen akademik çalışmalar, öğretmenleri devamlı olarak beşerî sermayenin kaynağı olarak görülen eğitim kurumlarının nitelikli işgücü sağlayarak ekonomik kalkınmada anahtar işlevi gördüğü yönünde bir değerlendirmeye götürmektedir. Bu anlamda, eğitimin; insani gelişmeye, sosyal refaha ve hayata katkı yaparak yaşam seviyesini yükselten ve sosyal kalkınmayı olumlu etkileyen çıktılarına odaklanılmaktadır. Bu sayede de eğitimin; değişen dünyaya bireylerin uyum sağlamasını sağlayarak değişim etkisi, nitelikli işgücünü yetiştirip sürekli gelişimini sağlayarak istihdam etkisi, daha yüksek eğitim seviyesi ile bireylere daha yüksek gelir getirerek gelir etkisi, teknoloji üreten beyinleri yetiştirerek teknoloji etkisi ve sosyal yaşamı geliştirerek yaşam kalitesine etkisiyle kalkınmayı olumlu yönde etkilediği ve hatta kalkınmanın kaynağı olduğu sonucuna varılmıştır. (Günkör, 2017). Elbette bu saptamalar, günümüz dünyası için, yanlış değildir. Ancak tek yol ya da bakış açısı da değildir. Nitekim, cumhuriyetin ilk yıllarında bu koşulların kimi ya hiç yoktu ya da istenen düzeyde değildi. Buna rağmen bugün neden hâlâ köy enstitüleri sistemini tartışmakta, akademide, edebiyatta, yazılı-görsel medya ve sanal ortamda yayınlanan yeni çalışmalara şahit olmakta, hatta özlemle/minnetle anmaktayız? Başarılı kırsal kalkınma örneklerinin yer bulduğu bir haberde, satır aralarında tekrar edilmekten kaçınılmayan köy enstitülerinin farkı ve özelliği neydi?

Daha Kurtuluş Savaşı sürerken toplanan I. Maarif Kongresi’nde (15-21 Temmuz 1921) tartışılan konulara bakılacak olursa 15 yıl sonra kurulacak olan Köy Enstitüleri için temeller atılmaya başlanmıştır bile; ziraat ve sanayi okullarının durumu, ilköğretim modelinin değiştirilmesi, yöreye ve ihtiyaca göre eğitim sisteminin belirlenmesi, ilköğretimin 5 seneye çıkarılması ve yerel üretim ile ilgili bilgiler ve bu bilgilere sahip olup bunları aktarabilecek uzmanların varlığı üzerine kafa yorulmuştur.

Eğitim açısından köy enstitüleri ile diğer okullar arasında önemli bir nitelik farkı bulunmaktadır. Enstitülerdeki anlayış, “Eğitim, üretim içindir.” Hep beraber ülkeyi kalkındırmak için üretmektir.” Enstitülerin bir işyeri yahut fabrika gibi çalışmasıyla öğrencilere kazandırdığı üretime dayalı beceriler, kırsal alanın kalkınması için kullanılmış ve sonuç alınmıştır: Kendi fırınlarında ürettikleri ekmeğin ucuza mal olması, kendi yetiştirdikleri sebze ve meyvenin (hatta balık ve etin) maliyetinin düşük olması, işliklerde yapılan eşya-araç-gereç ve giyim ürünlerinin bedavaya yakın değerde çıkması ve tüm bunlardan artan paranın ve farkın devlet hazinesine girmesi Bireylerin eğitiminde akademik başarının önde gittiği bugünkü “kalkınma” anlayışının tersine, enstitülerde; sağlık, tarım, kültür, çevre eğitimi, ev ekonomisi ve halk eğitiminin yanı sıra toplum kalkınmasına yönelik olarak genel kamu hizmeti, köy sanatları ve pazarlama, kooperatifler, yurttaşlık/ demokrasi eğitimi, sendika/stö(Sivil Toplum Örgütü)/ meslek örgütlenmesi gibi konular hedeflenmiştir. Bu konular, enstitü programları ile toplumsal kalkınmanın kesiştiği noktaları göstermektedir. Burada, köylüyü bütünüyle bilinçlendirme ve aydınlatma çabası güdülmüştür ki köylü bilinçlenirse kalkınma yollarını kendisi bulabilsin.

Bu makale KA Dergi sayı11'den alınmıştır.Konu ile ilgili detaylı bilgi için https://www.ka.org.tr/dosyalar/file/Yayinlar/KA-Dergi/KaDergi_S11.pdf

#KoyEnstituleri, Köy Enstitüleri, #Eğitim